Preambule
In het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie (NPRD) worden de afwegingsprincipes uit de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) toegepast. Een daarvan is het “Afwentelen voorkomen”. Wij zien de redelijkheid van dit uitgangspunt in. Niettemin nemen we de vrijheid aandacht te vragen voor het feit dat In Eindhoven sprake is van een militaire luchthaven met een omvangrijk burgermedegebruik. Na een periode (2012 – 2019) waarin de geluidsoverlast door het vliegverkeer in de regio Eindhoven meer dan een factor 2 is toegenomen (voornamelijk door het civiele gebruik), zijn afspraken gemaakt om de geluidsoverlast ten gevolge van civiel vliegverkeer met 30 % te verminderen in de periode tot 2030 (rapport Pieter van Geel). Als de hierdoor verkregen ruimte weer wordt opgevuld door het geluid van militair vliegverkeer zou dit het vertrouwen van de omgeving in een samenhangend beleid van de overheid als geheel ernstig schaden.
Dit gezegd hebbend, zullen we de punten in de zienswijze hieronder zo objectief mogelijk formuleren.
Algemeen
In de inleiding van de Notitie Reikwijdte en Detailniveau (NRD) voor de Milieueffectrapportage ten behoeve van het NPRD wordt aangegeven dat een groei van de ruimte voor Defensie nodig is omdat het takenpakket van Defensie ten gevolge van allerlei geopolitieke ontwikkelingen veranderd is. Als voorbeeld wordt op pagina 4 gemeld: “Europese bondgenoten, waaronder Nederland moeten gereed zijn om het eigen en bondgenootschappelijk grondgebied te verdedigen. In NAVO-verband en EU-verband wordt meer van Nederland gevraagd.”
In de voorliggende NRD richt de afweging van de verschillende alternatieven zich vooral op de situatie waarbij van een concrete dreiging voor Nederland (gelukkig) geen sprake is. Er wordt niet systematisch gemeld wat de effecten van een dergelijke dreiging op de selectiecriteria (met name externe veiligheid) zouden zijn. Een dergelijk overzicht zou voor de beoordeling van de verschillende selectiecriteria nuttig kunnen zijn.
Toename gebruik jachtvliegtuigcapaciteit
Het betreft hier overduidelijk een bovenregionale afweging. Gezien de aanzienlijke extra geluidsoverlast voor de direct omwonenden van de luchthaven(s) waar meer gebruik gemaakt gaat worden van jachtvliegtuigen zou er naar gestreefd moeten worden deze toename niet in de nabijheid van verstedelijkte gebieden te laten plaatsvinden.
Een tweede argument daarvoor is het Agile Combat Employment (ACE)-concept (een netwerk van diverse soorten vliegvelden, waarbinnen vliegtuigen kunnen rouleren om de kans op succesvolle aanvallen van een tegenstander te verkleinen). Hier zouden stedelijke gebieden moeten worden vermeden om het aantal burgerslachtoffers in een dergelijke (oorlog)situatie zo klein mogelijk te houden. Dit afwegingscriterium wordt in de NRD niet expliciet genoemd (in tabel 5-2: Selectiekader voor het bepalen van ruimtelijke alternatieven, wordt bijvoorbeeld de afstand tot grote steden alleen als indicator voor de arbeidsmarkt vermeld). Op grond van soortgelijke argumenten zouden ook gebieden met bedrijven die cruciaal zijn voor de (mondiale) economie moeten worden vermeden. Overigens is het voor het ACE-concept wellicht niet optimaal dat het merendeel van de militaire luchthavens zich in de provincie Noord Brabant bevindt. Is de optie onderzocht om een van de in het vorige decennium afgestoten luchthavens weer operationeel te maken?
Als mogelijke optie wordt ook “samenwerking met een civiele luchthaven” genoemd. Het is ons niet duidelijk wat hiermee precies bedoeld wordt. Gaat het hier ook om militaire luchthavens met civiel medegebruik? We kunnen ons voorstellen dat het financiële en/of personele voordelen oplevert om jachtvliegtuigen ruimte te bieden op een civiele luchthaven, maar het criterium “externe veiligheid” staat hiermee op gespannen voet, zeker als de bedoelde civiele luchthaven zich in de nabijheid van verstedelijkt gebied bevindt.
Beperkingengebieden
In de NRD wordt gemeld: “Defensie heeft de behoefte om de ‘outer horizontal surface’ juridisch vast te leggen met een straal van 15 km rondom een militaire luchthaven. Dit beleid is gebaseerd op de door VN burgerluchtvaartorganisatie ICAO voorgeschreven beperkingengebieden.” Dit streven lijkt ons niet realistisch voor luchthavens die zo dicht bij stedelijke bebouwing liggen dat dit tot ernstige planologische beperkingen zou leiden, zeker gezien de huidige uitdagingen op het gebied van woningbouw (waaronder noodzakelijkerwijs hoogbouw). We pleiten ervoor duidelijk te melden voor welke luchthavens deze juridische borging wordt nagestreefd.
Veldhoven, 10 januari 2024
Link naar het defensie programma: Nationaal Programma Ruimte voor Defensie (NRPD
